W NIAiU zajmujemy się popularyzacją architektury XX wieku. W nowym cyklu spacerów chcemy przyjrzeć się współczesnym obiektom użyteczności publicznej, tym edukacyjnym i integrującym lokalną społeczność. Zwracamy uwagę nie tylko na ich formę, wpisanie w kontekst miejsca, ale i wartości, które przekazują. Pytamy, o to co dają społeczności, jak wpływają na środowisko, z jakich zasobów korzystają. Wspólnie poszukujemy odpowiedzi na pytania:  

Odwiedzimy mniejsze i większe obiekty w całej Polsce, aby w sposób przekrojowy oddać lokalną tożsamość i specyfikę projektowania. O procesie ich powstawania i użytkowania porozmawiamy z twórcami – spojrzymy na budynki, przestrzenie i wnętrza. Każdy ze spacerów będzie pretekstem do rozmowy o wyzwaniach i jakości współczesnej architektury oraz przestrzeni wspólnych.  

Cykl bezpłatnych, ogólnodostępnych spacerów nawiązuje do projektu „Z architektem po współczesnych przestrzeniach” zapoczątkowanego w 2018 roku. W bieżącym roku do współpracy zaprosiliśmy projektantów i projektantki, a także artystów i artystki z całej Polski: Marlenę Wolnik (MW Architekci), Grzegorza Dżusa (Dżus Architekci), Aleksandra Bednarskiego i Mariusza Komrausa (SLAS architekci), Wojciecha Gadomskiego (Architekci Gadomscy), Pawła Kubacza (Kwadratura), Józefa Franczoka i Marcina Kolanusa (PORT), Antoniego Domicza, Łukasza Szlepera (LSProjekt) i Macieja Siudę oraz Katarzynę Przezwańską.  

Wspólnie z twórcami będziemy przyglądać się także obiektom pokazywanym w ramach lokalnych odsłon wystawy Tożsamość w 2022 r. W okresie od września do listopada 2023 roku zapraszamy na spacery w miastach i miejscowościach na terenie całej Polsce.  

Udział w spacerach jest bezpłatny, liczba miejsc ograniczona. Obowiązują zapisy, decyduje kolejność zgłoszeń. Szczegółowe informacje o danym spacerze wraz z formularzem zgłoszeniowym, udostępniamy na stronie NIAiU i w mediach społecznościowych, minimum tydzień przed terminem wydarzenia. Do wybranych obiektów organizujemy dojazd.  

 Centrum Aktywności Lokalnej w Rybniku to projekt, którego celem było stworzenie przestrzeni scalającej życie mieszkańców dzielnicy i umożliwiającej integrację. Architektura stanowi tło, wtapia się w otoczenie, istotna jest przestrzeń, którą stwarza. CAL to miejsce otwarte dla każdego i zachęcające do wyjścia z domu. Architektura obiektu ma za zadanie wzmacniać więzi wśród mieszkańców a poprzez symbolikę miejsca i kształt budynków — dzielnicy z miastem. CAL powstał w 2019 r. w Rybniku w dzielnicy Kłokocin. W 2022 r. budynek znalazł się na liście 40 projektów nominowanych do nagrody EU Prize for Contemporary Architecture – Mies van der Rohe Award. Miasto planuje budowę kolejny Centrów Aktywności Lokalnej wzorowanych na tym z Kłokocina.  

Założeniem projektu było stworzenie wspólnej, pozbawionej barier platformy, gdzie poszczególne funkcje i obiekty przenikają się i łączą. Projekt wielofunkcyjnego skweru jest jednym z wielu elementów planu rozbudowy i rozwoju Śląskiego Międzyuczelnianego Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych w Chorzowie a co za tym idzie wpisuje się w działania rewitalizacyjne okolicznych dzielnic Chorzowa. Strefa aktywności została zaprojektowana na terenie powstałym po wyburzeniu jednego z budynków garnizonu wojskowego i jest pierwszym krokiem włączania przestrzeni Kampusu SMCEBI w tkankę miejską Chorzowa. Strefa otoczona jest parkiem, udało się też zachować istniejące na terenie działki drzewa. Większą część strefy stanowią powierzchnie utwardzone dostosowane do różnych aktywności a także zapewniające dostępność. Projektanci zaproponowali swego rodzaju negatyw otaczającego strefę parku, planszę do gry dla młodszych i starszych użytkowników. Zrealizowany w 2019 roku projekt skweru wielofunkcyjnego w Chorzowie doceniony został w XXI edycji konkursu „Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego”, zdobył wyróżnienie w kategorii przestrzeń publiczna. W 2021 r. projekt dostał pierwszą nagrodę w konkursie Polska Architektura XXL w kategorii przestrzeń publiczna; w 2022 r. polską nominację do EU Prize for Contemporary Architecture –Mies van der Rohe Award.   

Priorytetem projektantów, Grzegorza Dżusa i Katarzyny Orzechowskiej-Dżus, było uratowanie ważnego dla historii tego miejsca obiektu, zachowanie a także uczytelnienie maksymalnej ilości oryginalnej substancji historycznej w sytuacji, gdy konieczna była gruntowna przebudowa i wprowadzenie nowej funkcji. Przebieg realizacji pokazał natomiast jak specyficzna jest praca projektowa i prace budowlane, w przypadku budynku zabytkowego o skomplikowanych pod względem technicznym i konserwatorskim uwarunkowaniach. Przez rozpoczęciem prac obiekt znajdował się w rejestrze zabytków. Historia Starej Kotłowni sięga XIX wieku. Pierwotnie pełniła jedynie funkcję techniczną, obecnie dzięki udanej rewitalizacji pełni rolę centrum wystawienniczego prowadzonego przez Wydział Sztuki UWM. W zrealizowanym centrum sprowadzono część technologiczną pod ziemię, ale pozostawiono we wnętrzach zachowane charakterystyczne elementy pierwotnego wyposażenia w postaci m.in. kotłów La Monta.  

Spacer z projektantami rozpocznie się na terenie Węzła przesiadkowego Olsztyn-Śródmieście, gdzie jeszcze niedawno znajdowało się kilkadziesiąt zdegradowanych garaży. Kilka lat temu odkryto tu pozostałości Cmentarza Ewangelickiego a w toku prac archeologicznych ustalono, że nekropolia skrywała groby ponad 1300 dawnych mieszkańców. Poza infrastrukturą węzła przesiadkowego powstał tutaj Pawilon Pamięci, a także mała architektura. Projekt Biura Architektonicznego Gadomscy zdobył Nagrodę Roku SARP 2023 w aż dwóch kategoriach: Przestrzeń publiczna i Architektura krajobrazu. Drugim punktem spaceru będzie Hospicjum stacjonarne i domowe dla dzieci Caritas Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie. Projekt ten został również nagrodzony przez SARP w 2022 r. jako najlepszy obiekt architektoniczny w kategorii: Architektura w przestrzeni dziedzictwa. Obiekt ten pokazywaliśmy w 2022 r. w ramach olsztyńskiej odsłony wystawy “Tożsamość”. Rozbudowa dawnego odwachu wartowniczego oraz kasyna oficerskiego, zlokalizowanego w zespole starych koszar strzelców w Olsztynie (1883–1884), obejmowała teren pomiędzy korpusem głównym a okalającymi wewnętrzny dziedziniec oficynami. W jej ramach zlokalizowano główny hall oraz kaplicę. Pozostałe funkcje wpisano, pod merytoryczną opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w istniejącą strukturę dawnej wartowni i pomieszczeń kasyna. W otoczeniu zachowano historyczny bruk oraz starodrzew. 

Kumak to nazwa Mazurskiego Centrum Bioróżnorodności i Edukacji Przyrodniczej im. prof. K. A. Dobrowolskiego w Urwitałcie. Projekt wykonany przez pracownię Kwadratura został wyróżniony w konkursie PLGBC GREEN BUILDING AWARDS 2018 jako Najlepszy Projekt Ekologiczny. Realizacja z kolei została doceniona m.in. w tym samym konkursie w edycji tegorocznej (2023 r.) w kategorii: Najlepszy ekologiczny budynek sektora publicznego. Jak deklarują projektanci Kumaka: „Zespół dwóch budynków stanowiących centrum edukacji przyrodniczej i ośrodek badawczy Uniwersytetu Warszawskiego znajduje się w dziewiczej okolicy nad jeziorem Łuknajno. Oba budynki wtapiają się w otoczenie: częściowo są przysypane ziemią, a ich elewacje pokrywają rośliny. Kolorystyka zaprojektowanego przez nas obiektu nawiązuje do naturalnych barw dominujących w otoczeniu. Wszystkie te zabiegi sprawiają, że Mazurskie Centrum Bioróżnorodności i Edukacji Przyrodniczej zdecydowanie można uznać za doskonały przykład architektury egzystującej w harmonii z naturą.” 

Projektanci przedszkola zrealizowanego dla Stowarzyszenie Pro Liberis Silesiae w 2020 r., chcieli stworzyć przestrzeń, która sama w sobie będzie inspirować i edukować. Jak sami deklarują: „Wierzymy, iż jest ona naczyniem, którego „kształt” może sprzyjać rozwojowi dzieci, szczęściu, sprzyjać budowaniu poczucia własnej wartości. Naczynie to może być oknem na świat oraz dawać poczucie bezpieczeństwa, dostarczać emocji, być doświadczeniem dla zmysłów, matrycą dla przyszłego pojmowania świata, źródłem tożsamości.” Istotny jest również fakt, że projektanci adaptowali stary budynek szkolny pod nową funkcję starając się wyodrębnić także formalnie część dawną od tej dobudowanej, eksponując różnorodne materiały i formy. 

Antoni Domicz (M. i A. Domicz – pracownia architektury) projekt oddanej do użytku w 2019 r. biblioteki opracował w miejscu popadającego w ruinę budynku, służącego niegdyś za kino. Z dawnego budynku zachowano jedno pomieszczenie. Projekt cechuje neutralna kolorystyka, pragmatyzm, przejrzystość i oszczędność form oraz środków wyrazu adekwatnych do funkcji. Punktem centralnym projektu jest dwukondygnacyjny hall łączący bibliotekę z Domem Kultury. Różnica poziomów pomiędzy obiektami (bryłami) posłużyła jako punkt wyjścia do zaprojektowania audytorium w formie amfiteatru. W hallu znajduje się również świetlik wprowadzający światło nie tylko do audytorium, ale i czytelni oraz wypożyczalni książek. Projekt biblioteki został doceniony zdobywając m.in. nominację do nagrody architektonicznej im. Miesa van der Rohe w 2022 r. 

Spacer z projektantem rewitalizacji Młynów Rothera w Bydgoszczy to podróż przez historię przemysłowej architektury, której korzenie sięgają roku 1845. Z biegiem lat kompleks zmieniał właścicieli, a jego funkcje ulegały przeobrażeniom. W latach 90. XX w. Młyny Rothera zakończyły swoją pierwotną działalność. Prace rewitalizacyjne przeprowadzone przez pracownię LSProjekt przyniosły nowe życie temu miejscu, jak i zdobyły uznanie. Pracownia została nagrodzona główną nagrodą konkursu Modernizacja Roku 2021 w kategorii Obiekty Kultury za doskonałą modernizację i rewitalizację jednego z najcenniejszych zabytków architektury przemysłowej województwa Kujawsko-Pomorskiego. Rewitalizacja zabytków postindustrialnych to proces wymagający rzetelnej analizy konserwatorskiej, architektoniczno-konstrukcyjnej oraz szczególnej dbałości o detale. Realizacja Młynów Rothera to doskonały przykład wielowymiarowego podejścia do modernizacji zabytków przemysłu i techniki. 

Projekt zespołu szkolno-przedszkolnego na Kabatach został wybrany w konkursie architektonicznym, który ogłosił Architekt Miasta w 2017 roku. Jury chwaliło prostą formę, ideę prefabrykacji, starannie zakomponowaną zieleń. To projekt, na który mieszkańcy czekali ponad 25 lat. Zespół szkolno-przedszkolny składa się z siedmiu brył budynków, które tarasowo obniżają się w kierunku Lasu Kabackiego, podkreślając tym samym otwarcie na lokalny kontekst. Budynki zrealizowane są w stonowanej kolorystyce, pomiędzy poszczególnymi bryłami zaprojektowano dziedzińce i tarasy. Cechą szczególną projektu i realizacji jest interdyscyplinarny zespół, szczególne uwrażliwienie na warstwę wizualną oraz małą architekturę. Przy projekcie współpracowały artystki Katarzyna Przezwańska i Monika Sosnowska, a także projektant Paweł Grobelny. Projekt i realizacja szkoły były nominowane do VII edycji Nagrody Architektonicznej Prezydenta m.st. Warszawy. 

Koordynacja: Marta Baranowska
Współpraca: Magdalena Storożenko-Polak
Komunikacja: Joanna Krupa, Katarzyna Nestorowicz, Dominik Witaszczyk
Fotorelacje: Jakub Rodziewicz, Krystian Woźnialis

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Realizacja kompleksowego projektu działań edukacyjnych, wystawienniczych i wydawniczych „Architektura bliżej”