W tegorocznej edycji konkursu Nagroda NIAiU Przestrzeń wspólna jest wartością, jury w składzie: prof. dr hab. arch. Bolesław Stelmach, mgr inż. arch. Magdalena Federowicz-Boule, dr inż. arch. Jerzy Grochulski, w kategorii dyplomowa praca projektowa przyznało:

Martynie Kędrzyńskiej za pracę pod tytułem PGR 2.0. Dziedzictwo idei kolektywizacji rolnictwa. Rewitalizacja miejscowości po Państwowych Gospodarstwach Rolnych w gminie Chojna.

Uzasadnienie:
Magisterski projekt Pani Martyny Kędrzyńskiej jest pracą wybitną, łączącą olbrzymią pracę analityczno – teoretyczną, napisaną z mądrej perspektywy, z „case study” – projektem zaaplikowanym dla konkretnych uwarunkowań PGR we wsi Chojno.

Praca dotyka jednego z najważniejszych problemów Polski powojennej – dziedzictwa prób przymusowej kolektywizacji a następnie – już w latach 60 – tych i 70 – tych XX w. socjalistycznej państwowej gospodarki rolnej. Fiasko tych komunistycznych przedsięwzięć pozostawiło bolesny, często tragiczny ślad w pamięci społecznej. W sferze przestrzennej skutki były – i są nadal równie dramatyczne. Niedoinwestowanie infrastruktury technicznej i społecznej, bieda, chaos, zerwanie z tradycyjnymi modelami społecznymi i przestrzennymi a obecnie wyludnienie i marginalizacja, to spuścizna wsi po PRL-u. Z kolei po 1989 roku polska wieś, a już szczególnie wsie związane z PGR-ami zostały wykluczone z „awansu”, który zapewniła Polsce neoliberalna doktryna rozwoju. Jak czytamy w Pracy Pani Kędzierskiej: „Nakładając na siebie wszystkie konteksty – historyczny, społeczny, klimatyczny, ukazuje się obraz PGR-u jako pola walki, której zgliszcza do dziś się tlą.”

Dyplom Pani Martyny Kędrzyńskiej jest jedną z nielicznych prac podejmujących tę trudną problematykę. Nie stawia prostych tez i łatwych czy efektownych rozwiązań. Mówi o procesie przywracania wsi do życia, w którym wymiar praktyczny – „przekształcania przestrzeni dla trwania życia” (M. Budzyński) stara się pomagać „zabliźnić świeże rany” i adaptować substancję PGR-u do obecnych warunków i potrzeb. Bardzo pomocna jest pamięć historyczna, którą obecnie często się wypiera i zastępuje prezentyzmem.

Praca wskazuje współczesne możliwości i przekreśla negatywne konotacje. Symboliczna jest tutaj adaptacja pegeerowskiej obory (dla mojego pokolenia symbolu wszystkiego, co najgorsze) na „bazylikę” lokalnej przestrzeni kontaktów społecznych: „do wspólnego gotowania, spożywania posiłków, kłótni i godzenia się.”  (M. Kędrzyńska III. Architektura: Bazylika wiejska).

Niezależnie od wielkiego ładunku intelektualnego, Autorka w projektach architektonicznych pokazuje znakomity talent i wrażliwość, które w pracy Architekta są niezwykle istotne. Warto też wspomnieć o dojrzałym warsztacie obrazowania myśli wzbogaconym o odrobinę ironii, autoironii i poczucia humoru.

Inez Wawszczyk za pracę pod tytułem Redefinicja sposobu funkcjonowania miast modernistycznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej – przykład Tychów

Uzasadnienie:
Wyróżnienie przyznano za identyfikacje problemu, dogłębną analizę historyczną, ponowne przemyślenie idei przyświecających modernistycznym miastom z czasów PRL na przykładzie miasta Nowe Tychy. Projekt poparty szerokimi analizami historycznymi idei na temat planowania miasta Kazimierza Wejcherta i Hanny Adamczewskiej. Równowaga między funkcjonalnością, która pozwala na wygodne korzystanie z przestrzeni publicznej a estetyką, która wprowadza elementy artystyczne i piękno architektury do miasta oraz  ekologią i rozwojem zrównoważonym. Przedstawiony projekt jest ciekawym studium oraz kontynuacją idei autorów miasta. Dogłębna analiza pozwala zidentyfikować mocne i słabe punkty miasta. Autorka proponuje rozwiązania szanując ideę poprzedniego projektu oraz kontynuacje najważniejszych idei jak: modułowość, elastyczność i zdolność do modyfikacji budynków i infrastruktury w celu dostosowania ich do zmieniających się potrzeb mieszkańców oraz zwrócenie uwagi na podstawową myśl, że projekt miasta powinien opierać się na idei przestrzeni publicznej, która ma służyć mieszkańcom i pobudzać ich aktywność oraz integrację. Jest to odpowiedź na główną ideę konkursu: Przestrzeń wspólna jest wartością.

Natalii Torbiarczyk za pracę pod tytułem Sąsiedztwo skraju: przestrzenie pomiędzy miastem a wsią, Wrocław.

Uzasadnienie:
Jury Konkursu przyznało to wyróżnienie za podjęcie i interesujące rozwiązanie tematu zagospodarowania przykładowych przestrzeni stref podmiejskich Wrocławia jako problemu niekontrolowanej zabudowy tych obszarów, skutkującej chaosem przestrzennym i rozlewaniem się zabudowy obszarów miejskich.

Zabudowa obrzeży miast i terenów wiejskich położonych w rejonie granic struktur miejskich jest istotnym problemem wizerunkowym dla każdego miasta naszego kraju.

Pozostająca nieomal poza kontrolą działalność inwestycyjna w sferze indywidualnego budownictwa jednorodzinnego, skutkuje powstawaniem zespołów zabudowy o strukturze niezgodnej z poczuciem ładu przestrzennego, a profil społeczny ich mieszkańców, dowodzi braku możliwości tworzenia wspólnotowego charakteru zamieszkujących je społeczności. Przedmieścia miast, będące dla każdego odwiedzającego ich wizytówką, domagają się postrzegania ich jako ważnego elementu budowania wyrazistego charakteru struktur miejskich, mają zatem znaczenie tożsamościowe. Wyróżniony projekt zależności te nie tylko zauważa, ale co istotne, jest propozycją tworzenia zespołów zabudowy indywidualnej, które mogą być uznane za modelowe rozwiązanie osady sąsiedzkiej, funkcjonującej w oparciu o zasadę wspólnotowości mieszkańców.

Dzięki zaproponowanym rozwiązaniom Autorka chroniąc zastane konteksty: kulturowy, społeczny i krajobrazowy, przeprowadza swego rodzaju eksperyment funkcjonalno-przestrzenny. Czerpiąc jego przesłanki ze zwartej zabudowy miejskiej i odpowiednio z otwartego charakteru struktur zabudowy wiejskiej oraz wprowadzając niezwykle zróżnicowaną konfigurację społeczności osady, osiąga cel jakim jest wartościowa oferta zamieszkiwania w zespole zabudowy o jednoznacznie i dobrze skomponowanej strukturze przestrzennej, podbudowanej wyrazistym charakterem architektury zespołu. A dzięki zaproponowanej koncepcji programowej – mieszkań dla różnej wielkości struktur rodzinnych – od lokali dla singli, po te dla rodzin wielodzietnych – prawidłowo odpowiada na potrzebę poszukiwania wspólnotowego ze społecznego  punktu widzenia charakteru zespołu.

Dodatkowym, ale równocześnie istotnym walorem pracy jest jakość proponowanych rozwiązań architektonicznych. Te poprzez swą wyrazistość, ale i lapidarność oraz świadome wykorzystanie naturalnych lub pochodzących z recyklingu materiałów budowlanych, stanowią przykład możliwości osiągania istotnych wartości architektonicznych w warunkach inwestycji niskobudżetowych.

Projekt jest dobrym przykładem rozwiązania zespołu mogącego zaspokoić zauważalną obecnie potrzebę „ucieczki” z miasta do przestrzeni zachowującej jego walor socjalny i funkcjonalny, ale oferującej równocześnie możliwość czerpania pożytków z bycia blisko naturalnego krajobrazu.

W kategorii teoretyczna praca magisterka, jury w składzie: dr inż. arch. Tomasz Sławiński (Wicedyrektor NIAiU), mgr Tomasz Fudala (kurator MSN), dr hab. Marta Leśniakowska, prof. IS PAN przyznało:

Łukaszowi Dudzikowi za pracę pod tytułem Architektura zakorzeniona. Tradycja w myśleniu projektowym. Projekt pawilonu ekspozycyjnego w oparciu o rozwiązania architektury regionalnej – Przestrzeń Witkacego

Uzasadnienie:
Pan mgr Łukasz Dudzik podjął problem architektury zakorzenionej jako szczególnego rodzaju dobra wspólnego, przyjmując jako studium przypadku zaaranżowanie pawilonu ekspozycyjnego o nazwie Przestrzeń Witkacego. Jego architektura ufundowana została na tradycji budownictwa regionalnego /podhalańskiego /wernakularnego i stylu zakopiańskim, wykreowanym przez ojca Witkacego, malarza i krytyka sztuki Stanisława Witkiewicza. Autor skupia się na złożonych aspektach użycia tej tradycji w celu wykreowania architektury wystawowej, reprezentatywnej dla XXI w., uwzględniającej jej powinności, potrzeby i oczekiwania jej użytkowników i odbiorców, oraz relacyjność między nimi a miejscem. Autor sięga tutaj do miejscowej tradycji oraz przywołuje doświadczenia współczesnej architektury (Peter Zumthor), a zwłaszcza japońskiej, dla której reprezentatywna jest twórczość architekta i teoretyka architektury Kengo Kumy. Dla Łukasza Dudzika wschodnioazjatycki sposób myślenia o architekturze niesie bowiem uniwersalne wartości w rozumieniu istoty architektury zakorzenionej i jej dzisiejszym praktykowaniu. Autor przywołuje w tym kontekście jednego z czołowych europejskich modernistów, Bruno Tauta i jego Willę Hyuga w Atami w Japonii (1935-36), łączącą komponenty tradycyjnego domu japońskiego i jego estetkę z estetyką zachodnią. Teraz tę bliskość Dalekiego Wschodu dyskontuje Łukasz Dudzik, uznając 5 zasad projektowania Kenzo Kumy za uniwersalną metodę procesu projektowego: 1. ażurowość/ otwarcie; 2. Cząstkowość/ złożoność; 3/miękkość; 4/ czas; 5/ pochyłość/ukośność. Te zasady mgr Dudzik odnajduje w budownictwie regionalnym Podhala i na tym opracowuje koncepcję Przestrzeni Witkacego jako miejsca zakorzenionego, o silnym ładunku emotywnym, z odniesieniami do osobowości autora tej pracy, który świadomie unika pojęcia muzeum i podkreśla, że jego koncept „ma być doświadczeniem łączącym różne techniki ekspozycyjne, zarówno analogowe jak i cyfrowe, budujące teatralną immersję miejsca. Interaktywnym doświadczeniem, które ożywia uniwersalne treści przez konfrontację z nimi, a odwiedzającego kreuje na uczestnika żywej historii z przeszłości.” Motywem przewodnim wystawy jest  wielowymiarowe doświadczenie umożliwiające wniknięcie w emocje historycznych postaci i nawet utożsamienie się z nimi. Dlatego scenariusz wystawy oparty jest na schemacie 3-aktowego dramatu teatralnego, przedstawiającego życie i twórczość Witkacego.

Praca metodologicznie reprezentuje nowoczesne myślenie o tym, czym dzisiaj jest architektura zakorzeniona i nowoczesna ekspozycja muzealna i jej pedagogika, co sytuuje pracę w polu współczesnych badań kulturowych, socjologicznych i nowych praktyk artystycznych realizowanych przez artystę-badacza (ABR – art-based-research), który wykorzystuje hybrydowe procesy artystyczne do zbadania, zrozumienia, reprezentowania, a nawet kwestionowania ludzkiego działania i doświadczenia, co prowadzi do zacierania granic między dyscyplinami (sztuka versus nauka) i funkcjonalizuje je w społecznym konstruowaniu wiedzy.

Magdalenie Wolskiej za pracę pod tytułem Spacer i co dalej? Ocena programu wypoczynkowego skwerów w dzielnicy Śródmieście w Warszawie

Uzasadnienie:
Przedstawiona praca opisuje teorię i praktykę urządzania miejskich skwerów na przykładzie Śródmieścia Warszawy. U jej podstaw stoi przekonanie, że zieleń w mieście stanowi coraz ważniejszy aspekt mający wpływ na życie mieszkańców i jest w ostatnich dekadach coraz mocniej obecna w teorii architektury i urbanistyki, ale też w lokalnej debacie publicznej. Jury doceniło sposób w jaki autorka porusza się wśród teorii przestrzeni zielonych w miastach, jak również koncepcji zielonych korytarzy, systemów tras i terenów rekreacyjnych, oplatających miasta zielonymi szwami. Praca w bardzo celny sposób podsumowuje ważne aspekty publicznych terenów otwartych, ich wpływu na zdrowie mieszkańców, poczucie bezpieczeństwa, idę miasta 15-minutowego, a także ekonomię przestrzeni społecznych. Wartością pracy jest teoretyczne ujęcie terenów zielonych nie tylko jako dużych założeń parkowych, ale też kameralnych realizacji, które przenikają tkankę miejską i są licznym uzupełnieniem zieleni miejskiej dużych miast. Ogromną zaletą pracy jest przywołanie różnych tradycji kształtowania i urządzania społecznych obszarów. Jury doceniło również badania terenowe, przeprowadzone na 64 skwerach w dzielnicy Śródmieście w Warszawie. W oparciu o część teoretyczną autorka dokonała oceny ich oferty programowej, oraz stworzyła zalecenia dla poszczególnych obiektów.

Krzysztofowi Zuberowi za pracę pod tytułem Miejska przestrzeń niedookreślona – ujęcie geograficzne

Uzasadnienie:
Niniejsza praca dzięki połączeniu geografii społecznej, zagadnień miejskości, urbanistyki oraz zaczerpniętego z filozofii fenomenologicznego dyskursu ciała własnego, stara się wykazać, że człowiek jako jednostka żyjąca w miastach i przebywająca w nich w czasie oraz w przestrzeni, nieustannie konstruuje stosunek pomiędzy swoją zmysłowością osadzoną w percepcji a geograficzną przestrzenią fizyczną, w której się porusza. Jury doceniło, że autor tworzy swoją definicję przestrzeni i skupia się na fakcie, że wypadkowa naszej relacji z przestrzenią nie zawsze przebiega po wyraźnej linii. Teoria przestrzeni niedookreślonej, którą proponuje, opiera się na założeniu, że percepcja jest często rozmywana i nie pozwala jasno określić walorów fizycznych danego miejsca jak i ostatecznie usankcjonować swoich odczuć z nim związanych.

Autor teoretyzuje na temat przestrzeni niedookreślonej, w której relacja między zmysłem a otoczeniem jest zaburzana i nie pozwala jej jasno określić. Podkreśla wagę pracy z przestrzenią niedookreśloną jako istotnym elementem miast. Wnioskuje, że samo zjawisko jest istotne w badaniu zmieniającej się tkanki miejskiej, prowadzącym do jej poprawy. Ogromną wartością pracy jest osadzenie teorii proponowanej przez autora zarówno w najważniejszych koncepcjach przestrzennych współczesnej urbanistyki, jak i w klasycznej platońskiej filozofii.

Gratulujemy!