Udział Polski w międzynarodowych wystawach i targach w okresie międzywojennym jest tematem słabo rozpoznanym, stąd wziął się pomysł na projekt badawczy pt. Polska na Targach Lewantyńskich w Tel Awiwie 1932–1936, którego efektem są książka i animowany film dokumentalny.

Targi Lewantyńskie (Bliskowschodnie) organizowano na skalę międzynarodową w Tel Awiwie od początku lat 30. XX wieku, choć wystawy handlowe promujące rodzimą wytwórczość urządzano tam niemal dekadę wcześniej. Targi w istotny sposób pobudzały rozwój architektury nowoczesnej w mieście.

Polska oficjalnie uczestniczyła w Targach Lewantyńskich od 1932 do 1936 roku.

Książka i film dokumentalny pod tym samym tytułem Orzeł i skrzydlaty wielbłąd. Polska na Targach Lewantyńskich w Tel Awiwie 1932–1936 to efekt kilkuletnich badań, kwerend i konsultacji. W ich wyniku można było zwizualizować i opisać różne postawy architektów, którzy na przestrzeni trzech edycji targów opowiadali się za tendencjami wernakularno-narodowymi, albo też stawiali na styl międzynarodowy. W książce i filmie przedstawiono również zagadnienia propagandy kulturalnej i gospodarczej rozpowszechnianej przez państwo polskie kilkanaście lat po odzyskaniu niepodległości.

Jeszcze w 1932 roku polski pawilon w Tel Awiwie miał kształt chaty w stylu zakopiańskim. Gdy w roku 1934, za zgodą władz mandatowych, na północnych rubieżach Tel Awiwu wzniesiono stałą infrastrukturę targową, polska wystawa zajęła aż trzy pawilony, a także mniejsze kioski. O nowoczesnym wyrazie tych budynków zdecydowali wówczas, podobnie jak w 1936 roku, wybitni architekci lokalni oraz twórcy z Polski, którzy przybyli specjalnie na Targi.

Tekst książki Orzeł i skrzydlaty wielbłąd. Polska na Targach Lewantyńskich w Tel Awiwie 1932–1936 napisany przez dr. Artura Tanikowskiego, ma charakter popularnonaukowego eseju. Autor przedstawia w nim udział Polski w trzech kolejnych edycjach Targów Lewantyńskich. Prezentuje architekturę polskich pawilonów, sytuując je na szerokim tle targowych obiektów innych krajów. Przybliża pomysły i założenia poszczególnych ekspozycji, osoby zaangażowane w pracę nad nimi, lokalne uwarunkowania i międzynarodowy odbiór zarówno samych targów, jak również polskich pawilonów i wystaw.

Autorski esej został zilustrowany bogatą ikonografią, która pochodzi z instytucjonalnych i prywatnych zbiorów izraelskich, polskich oraz amerykańskich. Wiele z tych materiałów zaprezentowano po raz pierwszy, jak choćby rysunki i litografie przedstawiające projekty pawilonów polskich i zagranicznych – te powstałe na Targi w latach 1934 i 1936 oraz te będące wyłącznie fantazją autorów. Prezentację architektury targowej dopełniają reprodukcje modernistycznych plakatów, druków okazjonalnych i fotomontaży.

W filmie animowanym ożywają obrazy epoki, miejsce akcji nad Morzem Śródziemnym w delcie rzeki Jarkon oraz postaci jej głównych bohaterów. To nie tylko ojcowie-założyciele Tel Awiwu, mecenasi i pomysłodawcy Targów Lewantyńskich, lecz także żydowscy i polsko-żydowscy architekci, planiści i inżynierowie, aktywni przy powstawaniu infrastruktury targowej. Niektórzy z nich są dobrze znani z literatury przedmiotu (Arieh El-Hanani, Richard Kauffmann, Arieh Sharon), inni powracają z historycznego niebytu – jak Władysław Lichtenstein czy Hejman Zabłudowski.

Półgodzinny film łączy narrację dokumentalną z animowaną, zdjęcia i archiwalia z trudno dostępnymi kronikami filmowymi z lat 30. XX wieku, pochodzącymi z Jerusalem Cinematheque. Powstał według koncepcji i scenariusza Artura Tanikowskiego w zespole: Marta Ignerska (projekt graficzny), Marek Kurpios (animacja i montaż) i Piotr Kaliński (muzyka). Film został zrealizowany w trzech osobnych wersjach językowych: polskiej, hebrajskiej i angielskiej.

Premiera filmu odbędzie się 23 lutego o godzinie 18.00 w Pawilonie SARP przy ul. Foksal 2 w Warszawie.

Projekt Polska na Targach Lewantyńskich w Tel Awiwie 1932–1936 został zrealizowany w Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki pod kierunkiem dr. Artura Tanikowskiego z Działu Naukowego NIAiU w latach 2021–2022.

Finansowanie przedsięwzięcia oparto o dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura inspirująca”.

Partnerami Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki były Urząd Konserwatorski Miasta Tel Awiw-Jafa oraz Instytut Polski w Tel Awiwie.