1. Forum Edukacji Architektonicznej
I Forum Edukacji Architektonicznej, zorganizowane w dniach 22-23 maja 2019 roku w Domu Architekta SARP w Kazimierzu Dolnym, poświęcone było wymianie myśli na temat działań na rzecz edukacji dotyczącej jakości środowiska zbudowanego w Polsce. Organizatorem Forum był Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, dla którego edukacja architektoniczna stanowi szczególnie istotny element aktywności.
Chcąc kształtować nową jakość w podejściu do przestrzeni wspólnych, krajobrazu, architektury, czujemy się odpowiedzialni za prowadzenie działań edukacyjnych i propagowanie wiedzy na temat całościowo traktowanego środowiska – naszego otoczenia przestrzennego, jego znaczenia we współczesnym świecie. Zgodnie z Deklaracją z Davos, podpisaną w 2018 roku, przez Wicepremiera Polskiego Rządu Ministra Kultury, Profesora Piotra Glińskiego, Polska ma dołożyć odpowiednich starań, aby podnieść jakość środowiska zbudowanego / Baukultur /. Wymaga to w pierwszym rzędzie podniesienia społecznej rangi problematyki jakości przekształcania przestrzeni, czego nie da się osiągnąć bez społecznej edukacji architektonicznej, w tym edukacji systemowej. Założeniem jest upowszechnianie wiedzy o architekturze, uświadamianie znaczenia jakości naszego środowiska przestrzennego, budowanie aktywnych postaw w związku z koniecznością zmian na lepsze. Edukacja w tych dziedzinach powinna nabrać powszechnego, systemowego charakteru.
Dwa dni Forum wypełnione były pracą. Uczestniczyły w niej, zaproszone z kilku ośrodków w Polsce, osoby zajmujące się architekturą i edukacją, aktywne w organizacjach pozarządowych, samorządach terytorialnych, mediach. Zastanawialiśmy się nad możliwymi rozwiązaniami edukacyjnymi skierowanymi przede wszystkim do dzieci i młodzieży, przede wszystkim rozwiązaniami systemowymi. Była to nie tylko okazja do wymiany pomysłów, lecz także zacieśniania więzi pomiędzy osobami, którym przyświeca podobny cel.
Na temat pomysłów na budowanie systemu edukacji architektonicznej w Polsce powiedziano i napisano już bardzo wiele. Opracowane zostały programy, napisane prace naukowe i popularyzatorskie, dokumenty postulatywne przygotowane przez grupy ekspertów. W podstawach programowych można odnaleźć wątki, do których można się odwoływać planując i prowadząc tego typu edukację, chociaż trudno istniejący przeładowany pamięciową wiedzą program nauczania uznawać za sprzyjający pracy o charakterze bardziej praktycznym, czy dyskursywnym.
W budowaniu systemu edukacji architektonicznej można już odwoływać się do prowadzonych w wielu ośrodkach działań o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Są to np. zalecenia Międzynarodowej Unii Architektów, czy postulaty proponowanej Polskiej Polityki Architektonicznej i plany ich realizacji datowane na co najmniej 10 lat temu, czy też założenia programu Architektura+, który nie został w wielkiej części wykorzystany, czy opublikowany. Dziś możliwe jest organizowanie edukacji architektonicznej (architektoniczno-urbanistycznej, przestrzennej) w sposób systemowy, trwały – dzięki wielu doświadczeniom, z których można wyciągnąć konkretne wnioski i ugruntowanym już programom jak: Archi-przygody (Narodowe Centrum Kultury) i Kształtowanie Przestrzeni (Izba Architektów RP), ale przed wszystkim za sprawą Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki. Forum było ważnym etapem na drodze spełniania tej właśnie najistotniejszej misji NIAiU, także w ramach przygotowań do II Kongresu Edukacji Architektonicznej, który zaplanowany jest na rok 2020. Jeśli chodzi o treści edukacyjne, to ważną podstawą, z którą powinny być one związane jest wspomniana Deklaracja z Davos z 2018 r. (https://niaiu.pl/baukultur/)
Spotkanie w Kazimierzu otworzyło kilka prezentacji (przede wszystkim dotyczących wybranych działań o charakterze systemowym) stanowiących rodzaj „zaczynu” do dyskusji, ale przede wszystkim wprowadzenie do pracy warsztatowej.
Wspólna praca w kilku grupach miała ujawnić, a może i uzgodnić, poglądy na temat treści programowych dla poszczególnych etapów edukacyjnych oraz zidentyfikować najbardziej efektywne sposoby ich realizacji. Podkreślana była rola uczelni, które powinny przygotowywać zarówno nauczycieli jak architektów (i innych profesjonalistów dziedzin pokrewnych) do pracy z dziećmi i młodzieżą w ramach systemu edukacji powszechnej. Uczestnicy postulowali utworzenie szerokiej bazy osób, instytucji, organizacji, grup, które zajmują się tego typu edukacją. Proponowano stworzenie w ramach NIAiU banku pomocy naukowych dla nauczycieli, rodziców i dzieci, który umożliwiłby rozpropagowanie dobrych wzorów.
Podkreślano konieczność interdyscyplinarności, wykorzystywania narzędzi partycypacji, ale też dbania o potrzeby jednostki, uwzględniania potrzeb lokalnych społeczności, pielęgnowania różnorodności, realizacji celów zrównoważonego rozwoju w obliczu rosnącej świadomości perspektywy globalnej. Dwudniowe rozmowy i warsztaty przyniosły inspirujące i ciekawe propozycje dotyczące możliwości rozłożenia treści architektonicznych i urbanistycznych w podstawie programowej oraz rozwiązań pedagogicznych najlepiej umożliwiających dzieciom i młodzieży uczenie się w sposób nastawiony na wyzwania współczesności.
Forum Edukacji Architektonicznej zakończyliśmy zainspirowani do działania, a także gotowi realizować nowe pomysły i wspierać już prowadzone projekty. Możemy mieć nadzieję, że II Kongres Edukacji Architektonicznej, planowany na 2020 rok, przyniesie konkretyzację rozwiązań dla edukacji architektonicznej prowadzonej w skali powszechnej w Polsce.