Najważniejsze dzieła polskich architektów i projektantów, najciekawsze budynki z całego kraju i kultowe przedmioty codziennego użytku – to wszystko już od 17 grudnia w Muzeum Narodowym w Krakowie. Dwie stałe galerie „Przedmioty. Galeria designu polskiego XX i XXI wieku” oraz „Przekroje. Galeria architektury polskiej XX i XXI wieku” znajdą się w Kamienicy Szołayskich, oddziale MNK.

Dwie zupełnie nowe galerie pokażą osiągnięcia polskich twórców w dziedzinie designu i architektury ostatnich 120 lat. Na ekspozycjach zostaną zaprezentowane przedmioty użytkowe, makiety architektoniczne, a także projekty i materiały archiwalne. Obie wystawy są zapowiedzią przyszłego muzeum designu i architektury, który powstanie w Dawnym Hotelu Cracovia.

Po raz pierwszy na wystawie stałej Muzeum Narodowe w Krakowie pokazuje najważniejsze osiągnięcia polskiego designu, doceniając jego znaczenie oraz odrębność wobec sztuk pięknych, jak i rzemiosła artystycznego. Na wystawie prezentowane są przedmioty codziennego użytku, które dziś uznawane są za kultowe, a także wybitne dzieła polskich projektantów, które na stałe wpisały się do kanonu polskiego wzornictwa.

Na wystawie można zobaczyć eksponaty od czasów Młodej Polski, przez modernizm i awangardę w II RP, czasy PRL, po współczesność. Wybrane ramy czasowe pozwalają docenić osiągnięcia twórców pierwszych polskich stowarzyszeń projektantów na przełomie XIX i XX wieku (Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana, Warsztaty Krakowskie), a jednocześnie podkreślić, że kluczowe znaczenie ma dziś dla nas dorobek XX wieku oraz dekad transformacji po 1989 roku.

W pierwszych salach ekspozycji będzie można zobaczyć m.in. fotel z barwnym kilimem w stylu zakopiańskim, który jest wariantem projektu Stanisława Witkiewicza z 1902 roku, duży kredens i towarzyszące mu krzesła według projektu Ludwika Pugeta czy jedyne zachowane meble z mieszkania Żeleńskich, wykonane według projektów Stanisława Wyspiańskiego.

Dalej zwiedzający zobaczą tkaniny batikowane, serwis „Kaprys” z Ćmielowa czy dwa geometryczne siedziska z sali kinowej z 1929 roku projektu Franciszka Seifertae oraz druki reklamowe, etykiety produktów i opakowania na słodycze.
W salach poświęconych designowi z czasów PRL-u na gości muzeum czeka m.in. słynna meblościanka, pocztówki dźwiękowe, ceramika z Ćmielowa, fajanse z Włocławka, szkła Horbowego i aparat fotograficzny “Alfa”. Ostatnie sale prezentują polskie wzornictwo po 1989 roku. Tam można zobaczyć m.in. stołki „Ribbon” Jana Lutyka i „Plopp” Oskara Zięty, szkło z zestawu „Na palec” Agnieszki Bar, a także zabawki z serii „Poor design” Bartosza Muchy. Tam też znajdą się projekty dla miasta i przestrzeni publicznej, model pociągu firmy „Pesa”, rower miejski, koszulki firmy „Pan Tu Nie Stał” czy gra komputerowa „This War of Mine” autorstwa 11 Bit Studios. Osobne przestrzenie poświęcone zostały sztuce plakatu i modzie. Obie te sale będą miały swoje czasowe odsłony. W pierwszej, poświęconej plakatowi będzie można zobaczyć prace Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana” i Warsztatów Krakowskich, a także przykłady plakatu awangardowego i konstruktywistycznego, dzieła polskiej szkoły plakatu oraz przykłady plakatu po 1989 roku, pokazujące komercjalizację plakatu oraz niszowe plakaty artystyczne. Natomiast pierwsza odsłona sali z modą to dwanaście kreacji kobiecych z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie. Będą to kreacje wizytowe i balowe, utrzymane w jednolitej gamie kolorystycznej, którym towarzyszyć będą akcesoria modowe – torebki, broszki, kapelusze. Ekspozycja prezentuje około 350 wyjątkowych obiektów – od projektów graficznych, przez modę i meble, po gry komputerowe.

Galeria poświęcona jest historii i współczesności polskiej architektury. Przekrojowość prezentacji, do której nawiązuje tytuł wystawy, odnosi się zarówno do przemian historycznych czy formalnych, jak i do różnorodności funkcjonalnej prezentowanych obiektów, pozwalającej dostrzec znaczenie architektury w projektowaniu różnych obszarów codzienności.

Ekspozycja została podzielona na sześć sekcji odpowiadających sześciu zagadnieniom. Są nimi: Kompozycja, Natura, Technologia, Manifest, Czas i przestrzeń oraz Koszty. Pojęcie kompozycji zarówno na wystawie, jak i w działalności architektonicznej wyraża się przede wszystkim poprzez plan, odwołuje się do postrzegania architektury jako organizacji, zespołu elementów korespondujących ze sobą, z otoczeniem, a także z użytkownikiem obiektu. Kolejne zagadnienie, podjęte na wystawie to Natura, która była zawsze istotnym czynnikiem warunkującym myślenie o architekturze i co ważne, a co zwiedzający na pewno odkryją na wystawie to rosnąca na przestrzeni lat wrażliwość i świadomość architektów na zagadnienia projektowania w relacji do otoczenia i środowiska naturalnego. Część nazwana Technologią odwołuje się natomiast do rozwoju technologii i materiałów oraz poszukiwania przez projektantów nowych rozwiązań formalnych i technicznych, czy czerpania inspiracji z innowacyjnych rozwiązań z zakresu budowy infrastruktury, czy pojazdów. Sekcja nawiązująca do pojęcia Manifestu nawiązuje do potencjału architektury do komunikowania treści ideowych i ideologicznych, ponieważ zarówno pojedyncze obiekty, jak i założenia urbanistyczne dzielnic i miast są rodzajem manifestu idei. Sekcja Czas i przestrzeń nawiązuje do myślenia o architekturze nie tylko jako statycznej materialnej strukturze, ale także jako o procesie zachodzącym dzięki ożywianiu tkanki budowlanej przez obecność człowieka, czy pomoście łączącym przeszłość z teraźniejszością i przyszłością. Ostatnie zagadnienie podjęte na wystawie to Koszty – ta część odnosi się do wpływu architektury na jakość życia człowieka, czy zobowiązań i odpowiedzialności projektantów wobec społeczeństwa i środowiska naturalnego.

Sześć pojęć mają pełnić dla publiczności funkcję drogowskazów w wędrówce po dziejach architektury polskiej, a także pozwalają poszerzyć obszar refleksji o perspektywę ponadregionalnych i ponadczasowych pytań́. Wśród omawianych na wystawie problemów podjęte zostaną takie zagadnienia, jak: mieszkalnictwo, przestrzenie wspólne, odpowiedzialność społeczna architektury czy nowe rozwiązania urbanistyczne, czyli wciąż aktualne dla działalności architektonicznej kwestie, mające istotne konsekwencje dla naszej codzienności.

Na wystawie zostaną zaprezentowane makiety, fotografie oraz materiały multimedialne ukazujące wybrane, czołowe realizacje architektoniczne. Pochodzą one przede wszystkim z kolekcji Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki oraz Muzeum Narodowego w Krakowie. Zostały one wzbogacone o wypożyczenia z innych instytucji (Muzeum Architektury we Wrocławiu, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Sztuki w łodzi, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie) i współcześnie działających pracowni architektonicznych (m.in. BBGK Architekci, KWK Promes czy Biuro Projektów Lewicki Łatak).

zespół kuratorski:
Weronika Grzesiak
Małgorzata Jędrzejczyk
Kacper Kępiński (NIAiU)

projekt aranżacji:
Agnieszka Szultk Dreamandart

koordynator projektu:
Katarzyna Pawłowska