Polski architekt Grzegorz Sigalin, w latach 30. XX w. aresztowany i stracony w Związku Sowieckim, został upamiętniony w Moskwie w ramach projektu Ostatni Adres.

Na domu, gdzie mieszkał, przy ul. Orlikow Pierieułok 6 zawisła metalowa tabliczka w języku rosyjskim. Napis głosi: Tu mieszkał architekt Grigorij Michajłowicz Sigalin, urodzony w 1902 roku, aresztowany 10.02.1938, rozstrzelany 16.06.1938, zrehabilitowany w 1958 roku.

Zgodnie z ideą projektu Ostatni Adres, zainicjowanego przez rosyjskie Stowarzyszenie Memoriał, w ten sposób upamiętniane są ofiary terroru politycznego w ZSRR. Tabliczki instalowane są na domach, które były ostatnim adresem tych ludzi, skąd ich zabrano i dokąd nigdy już nie wrócili.

Pomysł na upamiętnienie Grzegorza Sigalina narodził się po lekturze książki Sigalin. Towarzysz odbudowy autorstwa Andrzeja Skalimowskiego (Dział Naukowy NIAiU), który następnie wsparł działania Stowarzyszenia.

Grzegorz Sigalin

Grzegorz Sigalin był absolwentem Politechniki Warszawskiej i członkiem przedwojennego SARP. Był autorem (wraz z bratem – Romanem Sigalinem i Jerzym Gelbardem) m.in. kamienicy w Warszawie przy ul. Mackiewicza 1 i gmachu laboratorium chemiczno-farmaceutycznego Asmidar przy ul. Grzybowskiej 88.

Wywodził się z pochodzącej z Kaukazu rodziny Sigalinów, która osiadła w Warszawie w wieku XIX; jego babka – Klaudia, była założycielką znanej sieci pijalni kefiru. Architektami byli też dwaj bracia Grzegorza: Roman Jakub i Józef Sigalin – szef powojennego Biura Odbudowy Stolicy. Grzegorz i Roman byli współautorami wielu budynków mieszkalnych i startowali w licznych konkursach na projekty gmachów użyteczności publicznej.

W ZSRR Grzegorz Sigalin znalazł się po tym, gdy we współpracy z Henrykiem Blumem i Bertholdem Lubetkinem w 1931 roku wziął udział w międzynarodowym konkursie na gmach Pałacu Rad w Moskwie. Ich projekt zdobył wyróżnienie. Po konkursie Sigalin skorzystał z propozycji wyjazdu do ZSRR. Zamieszkał w Moskwie i pracował w 5. Pracowni Architektonicznej Mossowietu, kierowanej przez znanego architekta Daniiła Fridmana.

10 lutego 1938 roku został aresztowany, oskarżony o szpiegostwo na rzecz Polski i skazany na śmierć. Wyrok wykonano 16 czerwca 1938 roku. Wraz z wieloma innymi ofiarami represji Sigalin został pochowany w zbiorowym grobie na poligonie NKWD w Komunarce pod Moskwą. W 1958 roku został oficjalnie zrehabilitowany. Wojnę przeżyła jego żona i syn Wiktor, urodzony zaledwie 10 dni przed aresztowaniem ojca.

Tragicznie potoczyły się też losy Romana Sigalina, który znalazł się wśród ofiar zbrodni katyńskiej – jeńców obozu NKWD w Starobielsku, zamordowanych w Charkowie.

Relacja wideo

Źródło: Polski architekt Grzegorz Sigalin, ofiara sowieckich zbrodni z lat 30., upamiętniony w Moskwie, dzieje.pl (dostęp: 22.10.21)