Letnie Studium Miasta: wydarzenia otwarte

W niedzielę 26 sierpnia rusza Urban Summer School: Open Form – Letnie Studium Miasta dla badaczy architektury. Jest to międzynarodowy i interdyscyplinarny projekt, którego poligonem doświadczalnym w tym roku staną się realizacje pary polskich architektów – Oskara i Zofii Hansenów, w Lublinie, Szuminie i Warszawie.

Oprócz kursów, warsztatów i pracy terenowej, w ramach szkoły letniej zapraszamy wszystkich zainteresowanych na wykłady otwarte W Chatce Żaka oraz pokaz filmu „Bloki” w reżyserii Konrada Królikowskiego.

Wstęp na wszystkie wydarzenia wolny!
Wydarzenie na facebook’u: LINK
Pełen grafik poniżej:

„Bloki”
26 Sierpnia (niedziela), 18.30

pokaz filmu, reżyseria: Konrad Królikowski, produkcja: Polska, rok produkcji: 2017

„Bloki” to pierwszy długometrażowy obraz poświęcony budownictwu mieszkaniowemu w Polsce od roku 1956 do czasów współczesnych. Składają się na niego między innymi wywiady z architektami – twórcami znanych polskich osiedli, lokatorami, krytykami architektury i historykami. Nie jest to film jedynie o architekturze, ale wieloaspektowy zapis przemian powojennej Polski. Tytułowe bloki były obiektem marzeń Polaków, ale też miejscem, z którego się ucieka. Bloki można postrzegać jako zjawisko architektoniczne, urbanistyczne lub socjologiczne.

„Pierwsze osiedla Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
Między marzeniami a rzeczywistością”
27 Sierpnia (poniedziałek), 17.30

Izabela Pastuszko, Zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki,
komisarz projektu Letnie Studium Miasta: Forma otwarta

Koniec lat 50. XX w. w Polsce to czas, w którym po drugiej wojnie światowej powróciły mieszkaniowe ruchy spółdzielcze. Działo się to również w Lublinie. Powstanie w 1957 r. Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej było odpowiedzią na ówczesne potrzeby lokalowe. Z dzisiejszej perspektywy możemy zauważyć, że śmiałe projekty urbanistyczne pierwszych osiedli, jak i całej powstającej dzielnicy, są zapisem współgrania rozwijających się technologii budowlanych i prób uchwycenia potrzeb ludzkich, które może zaspokoić architektura. Czy ten mariaż był udany? Czy humanistyczne postrzeganie projektowania zostało odzwierciedlone w późnomodernistycznych realizacjach dawnego obszaru lubelskich Rur? Próba analizy związków między technologią projektową a szeroko rozumianymi potrzebami człowieka, również w społeczno-psychologicznym wymiarze, zostanie podjęta w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie: ile jest w tej modernistycznej architekturze inżynierii, a ile sztuki projektowania ram ludzkiego życia? Czy marzenia o nowej jakości mieszkalnictwa dały wyraz rzeczywistym realizacjom?

Izabela Pastuszko – prawnik i historyk sztuki, doktorantka w Instytucie Historii Wydziału Humanistycznego UMCS, gdzie przygotowuje pracę pt. „Późny modernizm w Lublinie. Między ideami a praktyką” z zakresu historii architektury i antropologii miasta. Ukończyła studia podyplomowe dla Menedżerów Kultury w Szkole Głównej Handlowej. Autorka monografii „Architektura Dzielnicy Uniwersyteckiej w Lublinie”. Pomysłodawczyni i założycielka Lubelskiej Agory Modernizmu oraz festiwalu Lubelskie Dni Modernizmu. W swojej zawodowej działalności związana była m.in. z Zachętą – Narodową Galerią Sztuki, Akademickim Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka” i Biurem Miejskiego Konserwatora Zabytków w Lublinie. Członek Lubelskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych oraz Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Brała udział w licznych projektach edukacyjnych popularyzujących architekturę i urbanistykę, prowadząc m.in. architektoniczne spacery dla mieszkańców oraz otwarte wykłady. W 2015 weszła w skład zespołu kuratorskiego, który opracował i wyprodukował wystawę „(A)Symetrie. Sztuka współczesna w kontekście muzeum”, pokazaną w Muzeum Lubelskim.

„Jak mieszkać? – odpowiedzi architektów Zofii i Oskara Hansenów.”
27 Sierpnia (poniedziałek), 18.30

Tomasz Fudala, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Wykład przybliży sylwetki Zofii i Oskara Hansenów, legendarnej pary architektów, którzy swe najważniejsze wspólne projekty poświęcili architekturze mieszkaniowej. Lublin – Warszawa – Szumin to miejsca, gdzie testowali swoje koncepcje i gdzie odbywa się USS. Od mieszkań wypełniających normy socjalistycznej gospodarki i oferujących skromny, ale godny standard, po wizjonerskie projekty Linearnego Systemu Ciągłego mające poprawić mieszkalnictwo przyszłości. I wreszcie najmniejszy, ale rzadki w architekturze nowoczesnej XX wieku przykład architektury drewnianej – manifest Formy Otwartej zrealizowany w domu własnym położonym w malowniczym starorzeczu Bugu.

Tomasz Fudala – historyk sztuki, kurator w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Interesuje się architekturą, wystawiennictwem, czego dotyczyła jego wystawa „Przestrzeń między nami”. Kuratorował w latach 2009-2017 festiwal WARSZAWA W BUDOWIE organizowany przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Muzeum Warszawy. Publikował m.in. następujących czasopismach: Domus, Artforum, Odra, Obieg, Czas Kultury i Autoportret.

„Masowe budownictwo mieszkaniowe i konteksty lokalne:
doświadczenia modernistycznych peryferii Lwowa i Malmö”
28 Sierpnia (wtorek), 17.30

(wykład w języku ukraińskim z tłumaczeniem na języki polski i angielski)

Natalia Mysak, Centrum Historii Miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej

Masowe budownictwo mieszkaniowe było odpowiedzią na palący problem braku mieszkań, który pojawił się w Europie po II Wojnie Światowej i był poniekąd związany z restrukturyzacją przemysłu. Modernistyczne podejście w urbanistyce i architekturze miało na celu unowocześnienie stylu życia mieszkańców miast i było interpretowane różnie w różnych kontekstach politycznych, stając się zarazem „uniwersalnymi” środkami dla rozwiązania kwestii mieszkaniowej. Wielkie osiedla mieszkaniowe pojawiły się w strukturach wielu miast (przeważnie na ich peryferiach) w całej Europie i w wielu przypadkach pozostają istotną częścią zasobów mieszkaniowych do dziś. Jednak ilościowa odpowiedź na problem mieszkaniowy końca XX wieku stała się nowym problemem jakościowym w XXI wieku pod względem współczesnych wyzwań społecznych i sposobów życia w miastach. Scenariusze transformacji współczesnych osiedli mieszkaniowych często mają zupełnie różne kierunki, i w dużej mierze opierają się na lokalnych kontekstach. Wykład zaproponuje porównanie masowej zabudowy w ukraińskim i szwedzkim kontekstach na przykładzie osiedli mieszkaniowych Sychów we Lwowie i Rosengård w Malmö, zmieniając kolejno optykę od makro do mikro i biorąc przy tym pod uwagę współzależność między fizycznym kształtem, praktykami w przestrzeni i jej reprezentacjami.


Natalia Mysak
– architektka i aktywistka. Otrzymała tytuł magistra architektury Politechniki Lwowskiej na Wydziale Architektury; studentka studiów podyplomowych w Katedrze Projektowania i Podstaw Architektury od 2013 r. Ukończyła staż na Politechnice w Wiedniu oraz na Wydziale Studiów Urbanistycznych na Uniwersytecie w Malmö. Zajmuje się partycypacyjnymi metodami projektowania przestrzeni publicznych, w szczególności w ramach projektu „Pidzamche Revitalization” oraz interdyscyplinarnej grupy „109”. W Centrum Historii Miejskiej Natalia prowadzi badania modernistycznej dzielnicy mieszkalnej Sychów we Lwowie.

 „Studio Formy Otwartej Zbigniewa Libery”
30 Sierpnia (czwartek), 17.30

Zbigniew Libera, artysta, twórca instalacji, fotograf i performer

Spotkanie z wybitnym polskim artystą wizualnym, Zbigniewem Liberą. Libera przez dwa semestry, na przełomie 2008 i 2009 roku, prowadził gościnną pracownię na AVU (Akademii Sztuk Pięknych) w Pradze. Program pracy ze studentami stworzył w oparciu o teorię Formy Otwartej Oskara Hansena oraz o Działania KwieKulik z lat 70. W powołanym przez siebie
w Studiu Formy Otwartej, artysta wypracował własny, oryginalny zestaw metod pracy ze studentami, nadając tym samym nowy wymiar tradycji Formy Otwartej.

Zbigniew Libera – wybitny i radykalny artysta sztuk wizualnych, prekursor polskiej sztuki krytycznej. Jego prace w przenikliwy i intelektualnie przewrotny sposób grają ze stereotypami współczesnej kultury. Po wprowadzeniu stanu wojennego skazany na półtora roku więzienia za przygotowywanie i kolportaż antyreżimowych druków. Przetrwać ten okres pomogły mu zdolności plastyczne i wykonywane dla współwięźniów rysunki. Po wyjściu na wolność w 1983 roku zaczął realizować wstrząsające filmy wideo, które o dekadę wyprzedziły falę „sztuki ciała”. W połowie lat 90. zaczął się zajmować m.in. projektowaniem Urządzeń korekcyjnych – obiektów będących przetworzeniem przedmiotów masowej konsumpcji. Wiele jego prac weszło do kanonu sztuki światowej, zwłaszcza słynny i wzbudzający kontrowersje projekt Lego. Obóz koncentracyjny. Od około dziesięciu lat zajmuje się przede wszystkim fotografią, m.in. specyfiką fotografii prasowej – tym, jak media kształtują naszą pamięć wizualną i manipulują obrazem historii . Zdobywca wielu prestiżowych nagród, m.in. dwukrotnie Gwarancji Kultury przyznawanej przez TVP Kulturę oraz Nagrody Filmowej, która umożliwiła mu wyreżyserowanie pierwszego filmu fabularnego Walser (Filmpolis, 2015).

„Modernistyczna architektura mieszkaniowamw krajach Drugiego Świata”
31 Sierpnia (piątek), 17.30

(wykład w języku angielskim z tłumaczeniem na język polski)

Daria Bocharnikova, BOZAR – Królewskie Muzea Sztuk Pięknych w Brukseli

Począwszy od pierwszych lat XX wieku, starając się poradzić sobie z kryzysem miejskim
i „kwestią społeczną” ściśle związaną z szybką modernizacją i gwałtowną urbanizacją pod koniec XIX wieku, państwa na całym świecie zwróciły się w stronę (masowego) budownictwa mieszkaniowego na niespotykaną wcześniej skalę. Ta zwiększona ingerencja państwa w życie codzienne ich obywateli osiągnęła szczególnie imponujący poziom w Drugim Świecie. Od rewolucyjnej Rosji po nowo utworzone państwa Europy Środkowej, od Kuby po Chiny, od Tanzanii i Wietnamu po Jugosławię, masowe programy budownictwa mieszkaniowego radykalnie przekształciły krajobraz fizyczny i społeczny, na zawsze zmieniając te kraje i pojęcie domu w oczach ich obywateli. W potocznym odbiorze maluje się, odziedziczony po czasach zimnej wojny, spójny obraz tych osiedli. Wszystkie te ogromne przekształcenia są kojarzone z jednym typem budynku – wzniesionym z szarej, wielkiej płyty, który rozsiany był równomiernie w tych rozległych przestrzeniach. Wykład ukaże inną historię budowania nowoczesnej mieszkaniówki w Drugim Świecie, skupiając naszą uwagę na imponującej różnorodności nie tylko typów budynków i technologii budowlanych, ale także znacznej liczby podmiotów zaangażowanych w ich projektowanie, budowanie i zamieszkiwanie nowych środowisk miejskich. Opierając się na najnowszych odkryciach naukowych i wynikach badań projektu Second World Urbanity (www.secondworldurbanity.org), omówione zostanie podejście do nowoczesnego budownictwa mieszkaniowego m.in. w Polsce, Związku Radzieckim, Czechosłowacji, Węgrzech, Albanii i Wietnamie.

Daria Bocharnikova – pochodzi z małego przemysłowego miasteczka na Uralu, żyła
i pracowała w Jekaterynburgu i Sankt Petersburgu, podjęła studia podyplomowe we Włoszech i USA. Jej zainteresowania badawcze łączą historię współczesnej architektury i urbanistyki oraz historię państwowego socjalizmu. Jako doktorantka studiowała historię zawodu architekta w Związku Radzieckim od wczesnych lat trzydziestych do późnych lat sześćdziesiątych. Jej drugie przedsięwzięcie – międzynarodowy projekt, zatytułowany Second World Urbanity, który realizuje od 2012 roku wraz ze Stevenem E. Harrisem – bada historię urbanistyki, architektury i codziennego życia w miastach socjalistycznych w całej Eurazji i poza nią. Obecnie mieszka w Brukseli, gdzie rozpoczęła pracę dla BOZAR (The Centre for Fine Arts) i Catholic University of Leuven.

„Układ scalony – zachodni kontekst twórczości Zofii i Oskara Hansenów”
31 Sierpnia (piątek), 18.30

Alicja Gzowska, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki

Wspomniany w tytule element elektroniczny, tzw. kość, stanowi zaczerpniętą z życia codziennego metaforę pozwalającą w pewnym uproszczeniu przybliżyć sposób funkcjonowania niektórych polskich architektów w międzynarodowym obiegu w okresie po II wojnie światowej. W odpowiednio mniejszej skali ten niewielki układ indywidualnych, różnorodnych i wzajemnie na siebie oddziaływujących elementów przypomina ponadnarodowe sieci współpracy w które wpisywali się Hansenowie, takie jak CIAM, Team X czy Groupe d’Études d’Architecture Mobile, które z kolei postrzegać możemy jako istotne składowe większych, globalnych galaktyk. Celem wykładu jest zarysowanie miejsca jakie myśl i twórczość Hansenów zajmowały w europejskiej konstelacji środowisk architektonicznych oraz nakreślenie sposobów na jakie twórcy i ich teorie przekraczali wówczas barierę Żelaznej Kurtyny.

Alicja Gzowska pracuje w Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki, jest doktorantką
i wykładowczynią na Uniwersytecie Warszawskim, zajmuje się sztuką strukturalną w powojennej Polsce. Jest współautorką książek o polskiej architekturze postmodernistycznej: Postmodernizm polski. Architektura i urbanistyka. Rozmowy z architektami (2013), Postmodernizm jest prawie w porządku. Polska architektura po socjalistycznej globalizacji (2012). Jako entuzjastka betonowych łupinowych konstrukcji cienkościennych i architektury kolejowej napisała Szesnaście żelbetowych kwiatów. Nowy dworzec kolejowy w Katowicach (2012), monografię poświęconą niedawno rozebranemu dworcu kolejowemu w Katowicach. Współpracowała jako badaczka w międzynarodowych projektach, w tym w South of East West (www.south-of-eastwest.net), koncentrując się na transferze architektury, urbanistyki i technologii budowy z europejskich krajów socjalistycznych do Afryki, Azji i Bliskiego Wschodu w czasie zimnej wojny, a obecnie kieruje grantem badawczym NCN: Piotr Zaremba (1910-1993): dzieło i wpływ urbanisty i nauczyciela w dobie zglobalizowanej kompetencji.

Organizator: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki
Współorganizator: Центр міської історії / Cetrum Historii Miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej
Partnerzy: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Miasto Lublin, ACK UMCS Chatka Żaka
Patroni medialni: autoportret, TVP Kultura, Radio Lublin, Architektura i Biznes
Sfinansowano ze środków Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego