Nowa seria CREDO: prof. dr arch. Marek Budzyński
Zamiast wstępu.
Kochani Odbiorcy,
„Cóż w czasie marnym po poecie” można parafrazować trudne dla nas wszystkich miesiące pandemii. Dla NIAiU oznacza to że ma spotkań, nie ma wystaw, nie ma otwartych warsztatów. Ale Instytut trwa w swojej misji. Przenieśliśmy działalność do internetu, przygotowujemy publikacje i pracujemy na przyszłymi wystawami. Pomyśleliśmy, że można przenieść na łamy naszych stron internetowych istotowy namysł nad jakością otaczająca nas przestrzeni.
Poprosiliśmy o wypowiedzi najznakomitszych polskich architektów, urbanistów, historyków architektury, które umieścimy w umownym albumie CREDO. Chcemy w ten sposób zaproponować dyskusję nad problemami przekształcania przestrzeni w Polsce. Szczególnie interesuje nas problematyka przekształcania, jakości przestrzeni wspólnych, przestrzeni publicznych polskich miast i wsi; polskiego krajobrazu. Architektura i urbanistyka w tym cyklu powinny być pretekstem do zadawaniem pytań. Powinna skłaniać do mądrej refleksji, namysłu nad tak zarysowaną problematyką. Forma jest otwarta: wypowiedź teoretyczna, projektowa, artykuł, wywiad, rysunek. Oczywiście, jak w dyskusji, poglądy wypowiadane przez zaproszonych dyskutantów, pozwalają dopiero nam uświadomić sobie, u-jawnić – „stać się nie-zakrytymi” ( gr. aletheia), nasze własne poglądy. Wiemy, że niektóre z nich mogą być uznane za „kontrowersyjne”, ale nie będziemy ich cenzurować. W PRL-u wystarczyło o kimś powiedzieć, że jest kontrowersyjny aby go pogrążyć. Nie żyjemy w PRL-u. Każdy z dyskutantów bierze sam odpowiedzialność za swoje słowa, a NIAiU powinien udostępnić im swoją przestrzeń. Odbiorców, uczestników naszej wspólnej misji zapraszamy do wypowiedzi, komentarzy.
Cykl otwiera poruszająca autorska wypowiedź Marka Budzyńskiego. Jednego z najważniejszych polskich architektów. Myśliciela, urbanisty, architekta. Autora wielu domów zbudowanych i nie zbudowanych, które mają trwałe miejsce w historii polskiej architektury i urbanistyki. Wiele z nich, jak Kościół na Ursynowie, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Sądy Najwyższe, Opera Podlaska, Kampus Uniwersytecki w Białymstoku, czy nie zrealizowana Świątynia Bożej Opatrzności to obiekty legendarne. Zaświadczają, że ich architekt wie, o czym pisze. Został on wygłoszony pod tytułem Architektura i Polityka na jednym z seminariów, które towarzyszyły jednej z 5 Wystaw pod wspólnym tytułem: TOŻSAMOŚĆ. 100 lat Polskiej Architektury 1918-2018, zorganizowanej przez NIAiU w 2019 roku w Krakowie, Warszawie, Lublinie, Poznaniu i Katowicach. Seminarium towarzyszyło warszawskiej wystawie pod tytułem WŁADZA.
Martin Heidegger mówi w eseju Budować, mieszkać, myśleć: „ […] Gdy jednak słuchamy tego, co mowa mówi w słowie budować, słyszymy trojako:
- Budowanie jest właściwie zamieszkiwaniem.
- Zamieszkiwanie jest sposobem, w jaki Śmiertelni są na Ziemi.
- Budowanie, jako zamieszkiwanie wykształca się w budowanie otaczające opieką – a mianowicie otaczające opieką wzrastanie – i w budowanie, które wystawia budowle.
[…] Nie dlatego mieszkamy, żeśmy wybudowali, lecz budujemy i wybudowaliśmy, o ile mieszkamy, tzn. o ile jesteśmy j a k o m i e s z k a ń c y.
Posłuchajmy raz jeszcze, co mówi nam mowa: […] Zamieszkiwać, być wprowadzonym w spokój ( Frieden ), znaczy: pozostawać ogrodzonym w przestrzeń tego, co jest fry, tzn. w wolną przestrzeń ( das Freie ), która zachowuje wszystko dając wolne pole jego istocie. To z a c h o w y w a n i e jest p o d s t a w o w y m r y s e m z a m i e s z k i w a n i a.
[…] Wszystkie cztery: Ziemia, i Niebo, Istoty Boskie i Śmiertelni mocą jakiejś p i e r w o t n e j jedności są jednym”.. Przesłanie Marka Budzyńskiego, zawarte w prezentowanej wypowiedzi, a szczególnie w projekcie dla Placu Józefa Piłsudskiego, to propozycja nowego paradygmatu ( modelu ) budowania w Polsce. Jak starzec z gór w opowieści Zen – przekaz, może testament ( MB ), przekazuje nam nie tylko jako wskazówkę etyczną budowania ale też metodę przekształcania przestrzeni, tak jak mówią o tym Heidegger czy Guardini.
B o l e s ł a w S t e l m a c h
dr hab. inż. architekt prof. PŁ
Tekst: