Tożsamość. 100 lat polskiej architektury

Serii wystaw towarzyszy katalog „Tożsamość. 100 lat polskiej architektury”.
Tożsamość architektury Krakowa lat 1918–1939 można opisać w oparciu o jej związki ze sztukami pięknymi i użytkowymi oraz dążenie ku modernizacji i nowoczesności. Była to tożsamość lokalna, sięgająca do tradycji artystycznych oraz architektonicznych i zanurzona w debatach na temat stylu narodowego, ale jednocześnie naznaczona przez proces wkraczania miasta na ścieżkę metropolitalnego rozwoju. Ta odrębność materializowała się nie tylko w formach architektury, lecz także w nowych funkcjach, typologiach czy rozwiązaniach przestrzennych, które do dziś czytelne są w tkance urbanistycznej miasta. Stanowiła ona jedną z wielu równolegle istniejących nowoczesnych tożsamości, jakie w Europie i poza nią wykształciły się w początkach XX wieku.
Burzliwa historia Warszawy w pierwszych dekadach XX wieku uwydatniła rolę urbanistyki i architektury w kształtowaniu tożsamości stolicy Polski. Wielkie dzielnice mieszkaniowe czy reprezentacyjne dystrykty rządowe stawały się narzędziami w rękach decydentów, którzy w ten sposób tworzyli scenografię dla spektaklu władzy. Były świadomie kształtowanymi przestrzeniami, których urbanistyka i architektura służyły polityce historycznej, propagandzie, budowie pomników dla totalistycznych idei. Na wystawie przyjrzymy się, jak architektura i władza przenikają się, kształtując nierzadko najwybitniejsze dzieła architektury epoki.
Wystawa prezentuje przykłady architektury i projektowania miasta po 1956 roku, które wpłynęły na tożsamość współczesnego Lublina. Realizowane wówczas budownictwo mieszkaniowe przyjęło formę nowoczesnych osiedli o przyjaznych mieszkańcom przestrzeniach wspólnych, wyposażonych w zieleń i infrastrukturę – place zabaw oraz obiekty oświatowe, handlowe, itp. Wybudowano też wiele istotnych dla lublinian obiektów, jak dworzec autobusowy, Powszechny Dom Towarowy, nowe gmachy Dzielnicy Uniwersyteckiej. W planie urbanistycznym Lublina, przygotowanym przez zespół Romualda Dylewskiego, nakreślono kontynuowane do dzisiaj kierunki rozwoju miasta, w oparciu o idee strefowania, tworzenia dzielnicowych centrów i wykorzystania ukształtowania terenu. W 25. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego na Majdanku odsłonięto pomnik i mauzoleum, symbolizujące wielką traumę i zmianę struktury społecznościowej miasta.
W latach 70. i 80. Poznań był miastem w ciągłym ruchu – tu krzyżowały się drogi ludzi, towarów, środków oraz idei. Jest to też czas kluczowych przekształceń politycznych i społecznych, mających bezpośredni wpływ na kulturę architektoniczną. Rozmach inwestycyjny lat 70. to plany przejścia z koncentrycznego na liniowy układ miasta, projekty premetra, czyli Poznańskiego Szybkiego Tramwaju (PST), tras szybkiego ruchu i towarzyszącej im infrastruktury. W budownictwie dominowała wielka płyta, ale jednocześnie nastąpił zwrot ku bardziej zhumanizowanym, kameralnym sposobom kształtowania osiedli wznoszonych na kształt historycznych miasteczek przez małe spółdzielnie. To jeden z symptomów dążenia społeczeństwa ku samorządności i demokracji, podobnie jak oddolne wznoszenie w pobliżu osiedli kościołów. Wzrasta zainteresowanie historyczną i kulturową tożsamością otoczenia, świadomość ekologiczna i krajobrazowa.
Architektura Katowic po 1989 roku na nowo odczytuje wartości zakodowane w minionych epokach. Począwszy od XIX-wiecznych fabryk i kopalni przez międzywojenną modernę po socmodernistyczne ikony Górnego Śląska i Zagłębia – współcześni architekci i architektki czerpią z najlepszych wzorców w warstwie estetycznej i formalnej. Jest to widoczne na tak różnych przykładach, jak budynek Wydziału Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego, Międzynarodowe Centrum Kongresowe w Katowicach czy budynek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Zabrzu.
Odwołania do górniczych tradycji ziemi śląskiej wyrażają się w niektórych projektach przez osadzenie elementów użytkowych budynków zarówno na ziemi, jak i pod nią. Powojenne budynki-ikony – Spodek, os. Tysiąclecia, os. Gwiazdy – stają się wizualnymi motywami kojarzonymi jednoznacznie z regionem i dają kontekst dla śmiałych architektonicznych wizji rozwijanych m.in. w dużych, publicznych budynkach katowickiej Strefy Kultury. Oprócz tworzenia nowych budynków, rewitalizacji poddawane są obiekty o często jeszcze pruskim i niemieckim rodowodzie, współistniejące w wielowymiarowej historii przestrzeni całego regionu.
WRZESIEŃ | ||||||||
27.09 | OTWARCIE | KRAKÓW | ||||||
PAŹDZIERNIK | ||||||||
5.10 | SB. | SPACER | KRAKÓW | Architektura Alei Trzech Wieszczów | 12.30-15.30 | Michał Wiśniewski | ZAPISY | |
5.10 | SB. | WARSZTATY [R] | KRAKÓW | Prostokąt nieskończony – zaprojektowanie budynku z samych prostokątów. | 12.00-14.30 | Joanna Leonowicz | ZAPISY | |
08.10 | OTWARCIE | WARSZAWA | ||||||
8.10 | WT. | OPROWADZANIE | KRAKÓW | Oprowadzanie kuratorskie | 18.00 | Małgorzata Jędrzejczyk | ||
10.10 | CZW. | WYKŁAD | WARSZAWA | Towarzysz odbudowy. Józef Sigalin, pierwszy naczelny architekt Warszawy | 18.00 | Andrzej Skalimowski | ||
11.10 | OTWARCIE | LUBLIN | ||||||
12.10 | SB. | SPACER | WARSZAWA | Osiedle Pomnik Muranów. | 12.00-14.00 | Beata Chomątowska | ZAPISY | |
12.10 | SB. | WARSZTATY [R] | WARSZAWA | Kadr na Warszawę | 12.00-14.30 | Hanna Zwierzchowska | ZAPISY | |
12.10 | SB. | WARSZTATY [R] | LUBLIN | Przyjazny Lublin | 11.00-13.00 | Paulina Paga | ZAPISY | |
12.10 | SB. | SPACER | LUBLIN | Dzielnica Uniwersytecka w Lublinie | 17.00-19.00 | Hubert Trammer | ZAPISY | |
13.10 | ND. | OPROWADZANIE | LUBLIN | Oprowadzanie kuratorskie | 12.00-14.00 | Karol Krupa, Marcin Semeniuk | ||
15.10 | WT. | FILM + WYKŁAD | LUBLIN | Wieczór filmowy | 17.00-19.00 | Bolesław Stelmach | ||
18.10 | OTWARCIE | POZNAŃ | ||||||
19.10 | SB. | SPACER | KRAKÓW | Architektura Półwsia Zwierzynieckiego | 12.30-15.30 | Michał Wiśniewski | ZAPISY | |
19.10 | SB. | SPACER | WARSZAWA | Plac Defilad – przestrzeń władzy | 14.00-16.00 | Patrycja Jastrzębska | ZAPISY | |
19.10 | SB. | WARSZTATY [R] | KRAKÓW | Miasto-ogród, dom-ogród | 12.00-14.30 | Katarzyna Nalezińska | ZAPISY | |
19.10 | SB. | WARSZTATY [R] | POZNAŃ | Architektura a ludzie – architektura spotkań. | 12.00-14.00 | Kobalt migrating platform | ZAPISY | |
19.10 | SB. | SPACER EN | LUBLIN | Pierwsze osiedla Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej | 11.00-13.00 | Paulina Paga | ZAPISY | |
20.10 | ND. | OPROWADZANIE | WARSZAWA | Oprowadzanie kuratorskie | 13.00 | Grzegorz Mika | ||
20.10 | ND. | SPACER | LUBLIN | Nowoczesne pomysły na śródmieście | 12.00-14.00 | Marcin Semeniuk | ZAPISY | |
23.10 | ŚR. | DEBATA | KRAKÓW | Konserwacja jako przyszłość architektury | 17.30 | Michał Wiśniewski, Katarzyna Domagalska | ||
25.10 | OTWARCIE | KATOWICE | ||||||
26.10 | SB. | SPACER | KATOWICE | Przemiany w architekturze Katowic | 11.00 | Aneta Borowik | ZAPISY | |
26.10 | SB. | WARSZTATY [R] | WARSZAWA | Budujemy miasto marzeń | 12.00-14.30 | Aleksandra Pawlak | ZAPISY | |
26.10 | SB. | WARSZTATY [R] | POZNAŃ | Notes z nietypowym pomnikiem pop up | 12.00-14.00 | Kobalt migrating platform | ZAPISY | |
26.10 | SB. | WARSZTATY [R] | LUBLIN | Mozaika – planujesz czy improwizujesz? | 11.00-13.00 | Paulina Furtak-Garbiec | ZAPISY | |
27.10 | ND. | OPROWADZANIE | KATOWICE | Oprowadzanie kuratorskie | 13.00 | Jakub Świerzawski | ||
27.10 | ND. | OPROWADZANIE | POZNAŃ | Oprowadzanie kuratorskie | 12.30 | Alicja Gzowska | ||
27.10 | ND. | SPACER | POZNAŃ | Trzy twarze Rataj | 13.00-15.00 | Jakub Głaz | ZAPISY | |
27.10 | ND. | SPACER | LUBLIN | Osiedla LSM – wyzwania konserwatorskie | 12.00-14.00 | Hubert Mącik | ZAPISY | |
28.10 | PN. | DEBATA | POZNAŃ | Zysk czy kryzys? | 18.00 | Jakub Głaz | ||
29.10 | WT. | WYKŁAD | WARSZAWA | Architektura i polityka | 18.00 | Marek Budzyński | ||
29.10 | WT. | WARSZTATY [D] | LUBLIN | Projektowanie Lublina. Krok w tył, dwa kroki w przód | 17.00-20.00 | Karol Krupa, Marcin Semeniuk | ZAPISY | |
31.10 | CZW. | SPACER | WARSZAWA | Specjalistyczny spacer po Zoo Warszawskim | 10.00-12.30 | Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis | ZAPISY | |
LISTOPAD | ||||||||
9.11 | SB. | OPROWADZANIE | KRAKÓW | Oprowadzanie kuratorskie | 18.00 | Małgorzata Jędrzejczyk | ||
9.11 | SB. | WARSZTATY [R] | KRAKÓW | Czy architekci mogą uratować planetę Ziemię? Warsztat katastroficzny | 12.00-14.30 | Joanna Leonowicz | ZAPISY | |
9.11 | SB. | WARSZTATY [R] | WARSZAWA | Odbudowujemy Warszawę | 12.00-14.30 | Aleksandra Pawlak | ZAPISY | |
9.11 | SB. | WARSZTATY [R] | LUBLIN | Osiedle przyszłości | 11.00-13.00 | Paulina Paga | ZAPISY | |
12.11 | WT. | DEBATA | LUBLIN | Ochrona architektury powojennego modernizmu – szanse i wyzwania | 17.00-20.00 | Patrycja Jastrzębska | ||
13.11 | ŚR. | DEBATA | POZNAŃ | Wielka płyta 2100 | 18.00 | Jakub Głaz | ||
14.11 | CZW. | WYKŁAD | KATOWICE | Architektura Polski po 1989 r. | 18.00-20.00 | Anna Cymer | ||
16.11 | SB. | WARSZTATY [R] | KRAKÓW | Obróć się! Warsztat teatralny z tworzenia obrotowej scenografii | 13.00-15.00 | Katarzyna Nalezińska | ZAPISY | |
16.11 | SB. | WARSZTATY [R] | LUBLIN | Przyjazny Lublin | 11.00-13.00 | Paulina Paga | ZAPISY | |
16.11 | SB. | SPACER | POZNAŃ | Morasko – nauka w las | 12.00-14.00 | Jakub Głaz | ZAPISY | |
17.11 | ND. | OPROWADZANIE | WARSZAWA | Oprowadzanie kuratorskie | 13.00 | Grzegorz Mika | ||
17.11 | ND. | OPROWADZANIE | POZNAŃ | Oprowadzanie kuratorskie | 12.30 | Alicja Gzowska | ||
17.11 | ND. | OPROWADZANIE EN | KATOWICE | Oprowadzanie kuratorskie | 13.00 | Aleksander Krajewski | ||
17.11 | ND. | WARSZTATY [R] | KATOWICE | Nowe życie starych budynków | 13.00-15.00 | Agata Janko | ZAPISY | |
18.11 | PN. | DEBATA | WARSZAWA | Architektura władzy | 18.00 | Bolesław Stelmach | ||
19.11 | WT. | WARSZTATY [D] | LUBLIN | Słońce w architekturze | 17.00-20.00 | Karol Krupa, Marcin Semeniuk | ZAPISY | |
21.11 | WT. | WARSZTATY [D] | KATOWICE | Tożsamość | Czym jest architektura? | 17.00-19.15 | Wojciech Lesiak | ZAPISY | |
23.11 | SB. | WARSZTATY [R] | WARSZAWA | Mapy subiektywne. Warszawa | 12.00-14.30 | Hanna Zwierzchowska | ZAPISY | |
23.11 | SB. | WARSZTATY [R] | LUBLIN | Sztuka osiedlowa | 11.00-13.00 | Paulina Furtak-Garbiec | ZAPISY | |
23.11 | SB. | WYKŁAD | POZNAŃ | Wieżowce widmo (Poznań widmo) | 13.00-15.00 | Jakub Głaz | ||
23.11 | SB. | WARSZTATY [R] | POZNAŃ | Plan gry | 12.00-14.00 | Kobalt migrating platform | ZAPISY | |
24.11 | ND. | OPROWADZANIE | KATOWICE | NOSPR | 16.00 | Tomasz Konior | ZAPISY | |
27.11 | ŚR. | DEBATA | KATOWICE | Klimat – wyzwania dla miast w przyszłości | 17.30-19.30 | Tomasz Rożek | ||
30.11 | SB. | OPROWADZANIE EN | LUBLIN | Oprowadzanie kuratorskie | 12.00-14.00 | Paulina Paga | ||
30.11 | SB. | WARSZTATY [R] | KRAKÓW | Nuż w bżuhu | 12.00-14.30 | Katarzyna Nalezińska | ZAPISY | |
30.11 | SB. | OPROWADZANIE | POZNAŃ | Oprowadzanie kuratorskie | 12.30 | Alicja Gzowska | ||
30.11 | SB. | WARSZTATY [R] | POZNAŃ | Organizm, który ciągle rośnie | 12.00-14.00 | Kobalt migrating platform | ZAPISY | |
GRUDZIEŃ | ||||||||
1.12 | ND. | WARSZTATY [R] | KATOWICE | Gra w miasto – Strefa Kultury | 13.00-15.00 | Aleksander Krajewski | ZAPISY | |
3.12 | WT. | DEBATA | LUBLIN | Lublin do mieszkania | 17.00 | Zuzanna Mielczarek | ||
4.12 | ŚR. | DEBATA | KRAKÓW | Architektura a katastrofa klimatu | 17.30 | Dorota Leśniak-Rychlak | ||
4.12 | ŚR. | DEBATA | WARSZAWA | O związku architektury z edukacją czyli kim będziemy za 100 lat? | 18.00 | K.Domagalska, P. Jastrzębska | ||
5.12 | CZW. | WYKŁAD | KATOWICE | Urbanistyka polska po 1989 r. | 18.00-20.00 | Magdalena Staniszkis | ||
7.12 | SB. | WARSZTATY [R] | LUBLIN | Nie tylko bloki, Dzielnica Uniwersytecka w Lublinie | 11.00-13.00 | Karol Krupa, Marcin Semeniuk | ZAPISY | |
7.12 | SB. | OPROWADZANIE | POZNAŃ | Oprowadzanie kuratorskie | 12.30 | Alicja Gzowska | ||
7.12 | SB. | WARSZTATY [R] | POZNAŃ | Notes architektoniczny | 10.00-12.00 | Kobalt migrating platform | Grupa zamknięta | |
7.12 | SB. | WARSZTATY [R] | POZNAŃ | Plomby architektoniczne | 12.30-14.30 | Kobalt migrating platform | Grupa zamknięta | |
11.12 | ŚR. | DEBATA | KATOWICE | Tożsamość architektury polskiej i śląskiej – historii i wyzwania | 17.30-19.30 | Tomasz Sławiński | ||
12.12 | CZW. | WYKŁAD | KRAKÓW | Awangarda społeczeństwu | 17.30 | Małgorzata Jędrzejczyk | ||
12.12 | CZW. | SPACER DŹWIĘKOWY | KRAKÓW | Spacer dźwiękowy | 12.00-14.00 | John Beauchamp | ||
12.12 | CZW. | WARSZTATY [D] | KATOWICE | Układanie miasta | 17.00-19.15 | Wojciech Lesiak | ZAPISY | |
14.12 | SB. | WARSZTATY [R] | WARSZAWA | Powojenna architektura modernistyczna | 12.00-14.30 | Aleksandra Pawlak | ZAPISY | |
15.12 | ND. | OPROWADZANIE | WARSZAWA | Oprowadzanie kuratorskie | 13.00 | Grzegorz Mika | ||
15.12 | ND. | OPROWADZANIE | LUBLIN | Oprowadzanie kuratorskie | 12.00-14.00 | Karol Krupa, Marcin Semeniuk | ||
15.12 | ND. | OPROWADZANIE | KATOWICE | Oprowadzanie kuratorskie | 13.00 | Jakub Świerzawski | ||
D — dla dorosłych R — rodzinne EN — j. angielski