Piotr Biegański (ur. 8 maja 1905, zm. 12 stycznia 1986) najbardziej znany jest jako kierownik odbudowy Starego i Nowego Miasta w Warszawie. Interesujący się neoklasycyzmem w architekturze profesor Politechniki Warszawskiej w 1983 roku otrzymał Honorową Nagrodę SARP za „całokształt twórczości architektonicznej, naukowej i pedagogicznej oraz za konsekwentną działalność w służbie kulturowych wartości architektury”.

Działalność konspiracjna

Piotr Biegański rozpoczął praktykę zawodową już w czasie nauki na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej (były to m.in. studia u Rudolfa Świerczyńskiego i Stanisława Brukalskiego). Studia zakończył w 1933 roku, a w 1935 rozpoczął pracę na czelni. W okresie okupacji niemieckiej był zaangażowany w podziemną działalność Politechniki, ale nie tylko. Wychowany w duchu patriotycznym Biegański w czasie II wojny światowej dowodził komórką Komendy Głównej Armii Krajowej, w której wytwarzano fałszywe dokumenty. Uczestniczył także, razem z Janem Zachwatowiczem i Stanisławem Lorentzem, w tzw. akcji pruszkowskiej, czyli wywożenia zabytków z płonącej Warszawy. Także wcześniej, w 1920 roku, podczas wojny polsko-bolszewickiej uczestniczył w konspiracyjnych akcjach Związku Obrońców Ojczyzny.

Odbudowa zabytkowej Warszawy

Po wojnie Piotr Biegański powrócił do pracy na Politechnice Warszawskiej oraz rozpoczął pracę w Biurze Odbudowy Stolicy (warto podkreślić, że był jednym z jego organizatorów), gdzie na początku był zastępcą, a później kierownikiem Wydziału Architektury Zabytkowej W latach 1947-1954 sprawował funkcję konserwatora zabytków w stolicy (zrezygnował z tego stanowiska, kiedy nie udało mu się zapobiec rozbiórce murów Zamku Ujazdowskiego). Biegański był twórcą rekonstrukcji wielu budynków na Starym Mieście i projektów urbanistycznych na Nowym Mieście. Profesor to autor takich projektów rekonstrukcji i realizacji jak: Pałac Kazimierzowski (Rektorat Uniwersytetu Warszawskiego, 1946-49), Zamek Ujazdowski (1974-78) oraz opracowań urbanistycznych – założeń placu Zwycięstwa (1971) i osi saskiej (pocz. lat 70.).  Jego największym dziełem była odbudowa architektury Corazziego w Warszawie, a więc Pałacu Staszica (1951) i Pałacu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu przy obecnym placu Bankowym (1954). Co ciekawe, Biegański brał udział w głośnym sporze tzw. zabytkowiczów z modernistami. Stanowisko Biegańskiego i innych członków BOS-u opowiadających się za całkowitą rekonstrukcją zabudowy staromiejskiej było negowane przez modernistów. Te dyskusje wciąż są aktualne w środowisku warszawskich specjalistów.

Polska szkoła konserwacji zabytków

Piotr Biegański jest uważany za przedstawiciela tzw. polskiej szkoły konserwacji zabytków. Pojęcie to, choć nieprecyzyjne, odnosi się do kontrowersyjnej, acz świadomi wybieranej drogi  realizacji  konkretnych założeń metodologicznych związanych z odbudową zabytkowej Warszawy. Obejmowały one między innymi realizację rekonstrukcji zniszczonych obiektów w oparciu o możliwie gruntowne studia historyczne i ikonograficzne. Biegański, który w 1943 roku poświęcił swoją rozprawę doktorską budowlom Corazziego w stolicy, był ekspertem w tej dziedzinie. W swojej pracy zazwyczaj wskazywał  dla danego zabytku konkretny kontekst historyczny, rezygnując jednocześnie z zachowania lub odtwarzania wszystkich późniejszych nawarstwień. Wcześniejsze relikty były najczęściej zachowywane i dokładnie eksponowane w zauważalnych częściach elewacji budynku.

Pamięć o Piotrze Biegańskim

Piotr Biegański pozostawił po sobie dorobek naukowy, m.in. takie pozycje jak „Architektura. Sztuka kształtowania przestrzeni” czy „Pałac Staszica, siedziba Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”. W kwietniu 2011 ciągowi pieszemu położonemu pomiędzy wewnętrznym a zewnętrznym murem obronnym, na odcinku od placu Zamkowego do ulicy Piekarskiej w Warszawie, nadano nazwę „Międzymurze Piotra Biegańskiego”. Także w Bramie Senatorskiej na Zamku Królewskim w Warszawie znajduje się upamiętniająca tego wybitnego architekta.

Zdjęcie główne: Elewacja frontowa Pałacu Staszica. Na pierwszym planie widoczny wózek saturatora z wodą sodową. Z lewej na postoju taksówek samochody Warszawa M-20 model 57 i obok samochód Syrena 102S fot. Zbyszko Siemaszko, zbiory NAC

Wybrane realizacje:

1946-49 – Pałac Kazimierzowski

1946-51 – Pałac Staszica

1948-51 – gmach Komisji Rządowej i Skarbu

1974-78 – Zamek Ujazdowski

Źródła:

http://www.warszawa1939.pl/architektura/osoby?person=171261 [dostęp: 24.11.2018 r.];

http://sztuka-architektury.pl/article/4679/piotr-bieganski [dostęp: 24.11.2018 r.];

https://pl.wikipedia.org/wiki/Piotr_Biegański [dostęp: 24.11.2018 r.];

Czyżewski A., Honorowa Nagroda SARP 1966-2006, Zarząd Główny Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP, Warszawa 2006;

Anna Cymer, „Architektura w Polsce 1945-1989”, Centrum Architektury, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa 2018.